Traditioneel wordt insulineafhankelijke diabetes bij kinderen en jongvolwassenen beschouwd als een autoimmune aandoening (type 1-diabetes). Echter, gegevens uit sub-Sahara Afrika suggereren dat veel gevallen hier niet het klassieke beeld volgen. In de YODA-studie is onderzocht of bij jongeren (< 30 jaar) in Afrika de diagnose ‘type 1-diabetes’ inderdaad autoimmuniteit weerspiegelt of dat er sprake is van een andere vorm van insulinedeficiëntie. Het resultaat heeft mogelijk verstrekkende consequenties voor diagnostiek en behandeling.
Onderzoeksopzet
De studie betrof een cross-sectioneel design in drie landen: Kameroen, Uganda en Zuid‑Afrika. Patiënten werden geselecteerd indien zij zelfgerapporteerd van zwarte Afrikaanse afkomst waren, gediagnosticeerd vóór de leeftijd van 30 jaar, geïnjecteerd met insuline en zonder duidelijke obesitas (BMI ≈ 21,7 kg/m²). Auto-antistoffen (GADA, IA-2A, ZnT8A) werden gemeten, evenals C-peptide om endogene insulinesecretie te beoordelen. Tevens werd een genetische risicoscore (GRS) voor type 1diabetes berekend. De gegevens werden vergeleken met een Amerikaanse referentie-studie (SEARCH for Diabetes in Youth) bij jongeren met diabetes en zwarte of witte afkomst. PubMed+2The Lancet+2
Resultaten
Van de 894 geïncludeerde deelnemers had slechts 312 (34,9 %) één of meer autoantistoffen positief. Deze groep vertoonde het klassieke type 1 beeld: hoge GRS, lage C-peptide (<200 pmol/L in 82,7 % van 272 geteste). Van de 582 (65,1 %) autoantistofnegatieven bleek de GRS significant lager (mediaan 9,66 versus 11,76; p<0,0001). Deze patiënten vertoonden wel ernstige insulinedeficiëntie maar het plaatje paste niet bij type 2 diabetes of malnutritie-geassocieerde diabetes. Bij diagnose lag de mediane leeftijd op 15 jaar (IQR 11-19). In de Amerikaanse SEARCH-cohort had 15,1 % van de zwarte jongeren een vergelijkbaar autoantistof-negatief & lage GRS beeld, terwijl dit vrijwel afwezig was onder witte jongeren. PubMed+2medicalbrief.co.za+2
De onderzoekers concluderen dat in sub-Sahara Afrika vaak sprake is van een niet-autoimmune, insulinedeficiënte diabetessubtype, naast klassieke autoimmune type 1. The Lancet+1
Conclusie
De YODA-studie laat zien dat een groot deel van de jonge Afrikaanse patiënten met insulineafhankelijke diabetes geen klassieke auto-immune type 1-diabetes heeft. Deze meerderheid is auto-antistofnegatief, heeft lage genetische risicoscores voor type 1-diabetes en vertoont toch uitgesproken insulinedeficiëntie. Daarmee wordt een tot nu toe onderbelicht diabetesfenotype zichtbaar dat niet past binnen de gangbare classificaties.
Discussie
Dit niet-autoimmune, insulinedeficiënte fenotype kan niet worden verklaard door bekende vormen van diabetes en suggereert een alternatieve pathogenese die tot nu toe onvoldoende is onderzocht. De duidelijke verschillen met Westerse cohorten en de afwijkende combinatie van lage genetische predispositie en ernstige β-celdisfunctie laten zien dat de huidige, voornamelijk Westers gebaseerde diabetesclassificatie belangrijke variatie mist. Toekomstig onderzoek is essentieel om de oorsprong, het beloop en de optimale classificatie van deze vorm van jonge-onset diabetes beter te begrijpen.
