Als de trend doorzet, wordt diabetes de belangrijkste risicofactor voor dementie [1,2]. De ADA-richtlijn adviseert daarom routinematig te screenen op dementie bij diabetespatiënten ouder dan 65 jaar. En het blijft niet bij screenen; incretinetherapie blijkt namelijk een positief effect te hebben op het cognitief functioneren.
Langere overleving
‘Feit is dat we ouder worden; de overleving is langer’, vertelt dr. Thomas van Sloten, internist-vasculair geneeskundige in het UMC Utrecht. ‘Daardoor neemt de prevalentie van diabetes toe: 1 op de 4 ouderen wereldwijd heeft straks diabetes. De grootste groep krijgt de diagnose tussen de 45-60 jaar en dat zijn ook de mensen met het hoogste risico op dementie.’
40% hoger risico
Het risico op dementie bij een diagnose ≤ 60 jaar is twee keer hoger dan bij mensen zonder diabetes. [3] En nog eens twee keer hoger bij aanwezigheid van hart- en vaatziekten. Ter vergelijking: bij een diagnose tussen de 66-70 jaar is het risico slechts 10% hoger. Onafhankelijk van de leeftijd is het risico 40% hoger. Van Sloten: ‘Wanneer we op populatieniveau kijken zien we een trend en wanneer deze trend zich doorzet, is diabetes straks de belangrijkste risicofactor voor dementie.’
Effect heeft op cognitief functioneren De grote vraag is: wat kunnen we daaraan doen? Uit de ACCORD-MIND studie blijkt dat intensieve glucoseverlaging geen effect heeft op cognitief functioneren. [4] Dierexperimenteel onderzoek laat zien dat incretinetherapie wel degelijk effect heeft op het cognitief functioneren. [5] Incretinetherapie heeft een anti-inflammatoir effect en voorkomt hart- en vaatziekten. GLP1-receptoragonisten voorkomen specifiek beroertes. ‘Het is weliswaar dierexperimenteel onderzoek’, reageert Van Sloten, ‘maar incretines zouden neuro-inflammatie kunnen verminderen, de insulinegevoeligheid verbeteren en hierdoor een beschermend effect hebben op het brein. Het precieze mechanisme is nog niet volledig bekend. Wat we wel weten is dat in elke cel in het brein GLP1- en GIP-receptoren tot expressie komen. Hier gaan we de komende jaren nog veel over horen.’
Beschermend effect incretines
Enkele studies tonen het beschermend effect aan van incretinetherapie, waaronder een analyse van de REWIND-studie met dulaglutide. [6] Een ander onderzoek laat zien dat mensen bij wie genetisch het GLP1 als het ware wat meer ‘aan staat’ er een beschermend effect is. Van Sloten: ‘Het effect van medicatie op dementie is lastig aan te tonen in grote studies omdat daar nu eenmaal een lange follow-up voor nodig is. Toch is in een grote meta-analyse dementie meegenomen en blijkt incretinetherapie een beschermend effect te hebben.’[7]
Vroeg stadium van Alzheimer Interessante studies die op dit moment lopen, ook in Nederland, zijn de EVOKE en de EVOKE + studies, aldus Van Sloten. In deze studies wordt gekeken naar de mate van cognitieve achteruitgang bij mensen met een vroeg stadium van Alzheimer die ofwel semaglutide of placebo krijgen.’ [8] Los van dementie heeft incretinetherapie ook mogelijk een positief effect op het stoppen met roken, de ziekte van Parkinson, alcoholmisbruik en andere drug, en schizofrenie en depressie. Ook hier lopen diverse studies naar.
[1] Mukadem, Lancet Public Health, 2024
[2] Ahmadi-Abari, BMJ, 2017
[3] Amidei, JAMA, 2021
[4] Launer, Lancet Neurol, 2011
[5] Vear, Nature Metabolism, 2025
[6] Cukierman-Yaffe, Lancet Neurol, 2020
[7] Tang JAMA Neurol 2025
[8] Cummings, Alz Res Ther, 2025
