‘We hebben continu een vraagbaak tot onze beschikking. Bovendien leren we sneller over geavanceerde diabetestechnologie en kunnen we mensen met diabetes net wat extra’s bieden als ze ergens tegenaan lopen met hun insulinepompen en/of glucosesensoren.’ Dit zegt Jolanda Kuipers, diabetesverpleegkundige bij Ziekenhuisgroep Twente (ZGT) over de samenwerking met een technisch geneeskundige in het diabetesteam.
Op de foto van links naar rechts: Jolanda Kuipers werkt sinds 1998 als diabetesverpleegkundige bij Ziekenhuisgroep Twente (ZGT). Prof. dr. Goos Laverman werkt sinds 2011 als internist-nefroloog bij ZGT. Daarnaast is hij sinds 2020 hoogleraar ‘Personalized Technology in Internal Medicine’ bij Universiteit Twente. Drs. Thomas Urgert was in Nederland in 2019 de eerste technisch geneeskundige die kwam werken op een diabetesafdeling. Volgens het diabetesteam van ZGT werken inmiddels vier ziekenhuizen met een technisch geneeskundige op de diabetesafdeling. Daarnaast zijn enkele andere ziekenhuizen bezig om dit ook te gaan doen. Urgert verricht momenteel promotieonderzoek waarbij hij op brede schaal sensordata analyseert in combinatie met klinische uitkomstgegevens. Msc. Nicole Oosterom werkte van 2010-2017 als dialyseverpleegkundige bij ZGT en sinds 2017 als verpleegkundig specialist dialyse, nefrologie en diabetes. Zij doet momenteel promotieonderzoek naar het preoperatief gebruik van de Diameter-app.
Jolanda Kuipers werkt sinds 1998 als diabetesverpleegkundige bij ZGT. De laatste tien tot vijftien jaar werkt ze in toenemende mate met diabetestechnologie. Hoe heeft dat haar werk beïnvloed? Kuipers: ‘In mijn tijd als diabetesverpleegkundige heb ik het twee keer meegemaakt dat mensen met diabetes overleden tijdens hun slaap als gevolg van een ernstige hypoglykemie. Als zij toegang hadden gehad tot de huidige diabetestechnologie, was dit waarschijnlijk niet gebeurd.’ Goos Laverman werkt sinds 2011 als Internist-nefroloog binnen het diabetesteam. Hij herinnert zich ook een van deze incidenten: ‘Het waren twee broers, waarvan er een vrijgezel was en diabetes type 1 had. De broer zonder diabetes, belde elke ochtend zijn broer met diabetes om te polsen hoe de nacht was verlopen. Op een ochtend belde hij en werd er niet opgenomen. De man was overleden door een hypo. Dit was zo verdrietig. Nu horen we omgekeerde verhalen. Wij doen als ZGT mee aan onderzoek naar het gebruik van de Inreda AP®, de kunstmatige alvleesklier van Inreda. Een van de deelnemers kwam op een ochtend op het spreekuur en zei dat ze voor het eerst sinds jaren weer op de fiets was gekomen. Met het bi-hormonale systeem van Inreda durfde ze dit weer aan. Dit illustreert de enorme impact van diabetestechnologie.’
‘Op een ochtend belde hij en werd er niet opgenomen. De man was overleden door een hypo’
Meer inzicht
‘Door de komst van diabetestechnologie hebben wij mensen met diabetes veel meer te bieden’, vervolgt Kuipers. ‘Door de glucosesensoren zien mensen direct wat het effect van voeding en/ of beweging is op glucosewaarden. Dit geeft zoveel inzicht en motiveert de mensen om hiermee aan de slag te gaan. Door de samenwerking met de technisch geneeskundige kunnen we de mogelijkheden van de geavanceerde systemen nog beter benutten. Soms zijn er situaties waarin patiënten hoge glucosewaarden blijven houden, terwijl we al veel hebben geprobeerd met het hybrid closed loop-systeem (HCL-systeem). Als wij dan niet precies begrijpen waar het misgaat, doen we een beroep op een technisch geneeskundige.’
Eerste technische geneeskundige
Thomas Urgert was in 2019 de eerste technisch geneeskundige die bij het diabetesteam van ZGT kwam werken. Urgert zegt: ‘Wij hebben als technisch geneeskundigen meer mogelijkheden om in het systeem te analyseren wat er precies gebeurt en aan welke knoppen we nog meer kunnen draaien. Hiermee kunnen we mensen helpen bij wie het soms niet lukt om een optimale diabetesinstelling te krijgen.’
Momenteel is Urgert naast het behandelen van mensen met diabetes ook bezig met promotieonderzoek. Hiervoor analyseert hij sensordata op brede schaal in combinatie met klinische uitkomstgegevens.
Verantwoordelijkheden
‘Het inzetten van geavanceerde diabetestechnologie brengt ook verantwoordelijkheden met zich mee’, meent Laverman. ‘Het is een dure therapie en dan is het belangrijk dat je alle mogelijkheden benut. Met een HCL-systeem lukt het veel mensen om een aardige time in range te halen, maar soms vermoeden we dat er meer potentie in het systeem zit. De tweede technisch geneeskundige die bij ons werkt, gaat nu onderzoeken of we bepaalde mogelijkheden onbenut laten. Zijn er misschien suboptimale instellingen die we verder kunnen verbeteren? En zo ja, kunnen we dit vastleggen in een protocol?’
Beter en sneller
Als technisch geneeskundige volgt Urgert de ontwikkelingen op het gebied van diabetestechnologie op de voet. Hier heeft het hele diabetesteam baat bij. Kuipers: ‘Wij kunnen dat als diabetesverpleegkundigen natuurlijk ook zelf doen, maar Thomas doet dat beter en sneller. Hij zet de voor- en nadelen van nieuwe systemen op een rij en op basis daarvan besluiten wij als team of het zinvol is om het aan te bieden aan onze patiënten.’
Aandacht voor de persoon
Komt de focus door al deze ontwikkelingen niet te veel op technologie te liggen? Kuipers: ‘Dat is niet mijn ervaring. Juist doordat de technologie bepaalde aspecten van de behandeling overneemt, ontstaat er ruimte om aandacht te hebben voor de persoon zelf. Hoe functioneert iemand in het dagelijks leven? Waar loopt diegene tegenaan? Dat blijft essentieel, zeker bij een chronische aandoening. Technologie is ondersteunend, maar de persoonlijke benadering staat altijd centraal.’
Multidisciplinair overleg
Bij het ZGT werkt de driehoek internist, diabetesverpleegkundige en technisch geneeskundige nauw samen. ‘De diabetesverpleegkundigen fungeren eigenlijk als een spin in het web’, zegt Kuipers. ‘Wij zijn het centrale aanspreekpunt. Wij doen een triage en kijken waar de mensen het beste geholpen kunnen worden. Ook als de mensen naar de internist en technisch geneeskundige gaan, blijven wij betrokken en zorgen we ervoor dat alles goed op elkaar afgestemd wordt. Volgens de richtlijnen van de Nederlandse Diabetes Federatie (NDF) hebben we multidisciplinair overleg (MDO) waarin we samen met verschillende disciplines onze patiënten bespreken. Elke discipline – de internist, diabetesverpleegkundige, diëtist, technisch geneeskundige en medisch psycholoog – bekijkt de situatie vanuit zijn of haar expertise. Tegenwoordig is dit echt een gezamenlijk besluitvormingsproces. Dat zorgt ervoor dat elke patiënt de technologie of behandeling krijgt die het beste bij hem of haar past. Naast het MDO hebben we ook nog veel informeel overleg.’
Bredere vergoedingscriteria
De ontwikkelingen rondom diabetestechnologie gaan hard, wat zullen de komende jaren brengen? Urgert: ‘Ik verwacht dat de vergoeding van geavanceerde diabetestechnologie de komende vijf à tien jaar breder zal worden. Niet alleen voor mensen met diabetes type 1, maar ook voor mensen met diabetes type 2 die insuline gebruiken. Op dit moment vallen veel patiënten buiten de vergoedingscriteria, terwijl zij wel degelijk profijt zouden hebben bij een dergelijk systeem. Geavanceerde diabetestechnologie zal steeds meer de standaardbehandeling worden, in plaats van een hulpmiddel dat wordt ingezet als het niet goed gaat.’
Op afstand monitoren
Het zorgpad zal worden aangepast aan de veranderende omstandigheden. Urgert: ‘Daar zijn we al mee bezig. Omdat we mensen beter op afstand kunnen monitoren, wordt het minder noodzakelijk dat ze vier keer per jaar naar de poli komen. Nu nog zijn we hierbij afhankelijk van of de mensen zelf aan de bel trekken als er iets misgaat, want het is natuurlijk niet de bedoeling dat je als zorgverlener alles constant zelf in de gaten houdt. Maar momenteel zijn we bezig met de implementatie van een systeem dat op de achtergrond meekijkt en een waarschuwing geeft als een patiënt ineens uit de pas loopt. Dan kun je op tijd contact opnemen en bijsturen voordat het echt misgaat. Daarnaast willen we de mogelijkheden om te beeldbellen verder uitbreiden. Een andere ontwikkeling is dat we op termijn meerdere dingen op afstand gaan monitoren, zoals bloeddruk, voeding, aantal stappen, et cetera.’
App diameter
Verpleegkundig specialist Nicole Oosterom onderzoekt momenteel samen met twee diabetesverpleegkundigen hoe ze mensen met diabetes kunnen ondersteunen bij het verbeteren van hun leefstijl met behulp van de app Diameter. ‘Deze applicatie is ontwikkeld door twee promovendi van ZGT en de Universiteit Twente en nu in beheer van Ancora Health. We zitten nu nog in een beginfase, maar we verkennen hoe we deze app kunnen inzetten voor patiënten die bij ons op de poli komen en meer uit hun leefstijl willen halen. Met de Diameterapp kunnen mensen hun voeding en glucosewaarden bijhouden, onder meer door hun glucosesensor aan de app te koppelen. Daarnaast kunnen ze, als ze een smartwatch zoals een Fitbit gebruiken, ook hun beweging registreren. De app verzamelt al deze gegevens op één plek, waardoor wij als zorgverleners kunnen meekijken en inzicht krijgen in patronen. Op basis daarvan kunnen we samen met de patiënt bespreken waar verbeterpunten liggen op het gebied van leefstijl en diabetesregulatie.’
‘Momenteel zijn we bezig met de implementatie van een systeem dat op de achtergrond meekijkt en een waarschuwing geeft als een patiënt ineens uit de pas loopt’
Mensen met chronische nierschade
Oosterom is van oorsprong dialyseverpleegkundige. In 2015 begon ze met de opleiding tot Verpleegkundig Specialist binnen het diabetesteam. ‘Ik werk op de locatie Almelo, waar mensen met diabetes type 2 van oudsher door internist-nefrologen worden gezien. Als verpleegkundig specialist begeleid ik mensen met diabetes type 2 en chronisch nierfalen, met een nierklaring van 30 of lager. Daarnaast ondersteun ik mensen in de predialysefase, patiënten die in aanmerking komen voor een transplantatie, en mensen met diabetes die nierdialyse ondergaan. Dit doe ik in samenwerking met de internist-nefrologen. De diabetesverpleegkundigen richten zich voornamelijk op mensen met diabetes type 1, zwangere vrouwen en mensen met diabetes type 2 met een nierklaring boven de 30. Binnen mijn populatie bevinden zich vooral patiënten die orale medicatie of peninjecties gebruiken voor hun diabetes. Wanneer zij overstappen op een insulinepomp of een HCL-systeem, verwijs ik hen door naar de technisch geneeskundige of diabetesverpleegkundige.’
PHD-onderzoek
Net als Thomas Urgert is Nicole Oosterom bezig met een PhD-onderzoek. ‘Ik onderzoek hoe we mensen met diabetes optimaal kunnen begeleiden bij de voorbereiding op een operatie. Dit doen we met de achterliggende gedachte dat hoe fitter iemand een operatie ingaat, hoe beter het herstel achteraf verloopt. Ik maak hierbij gebruik van de Diameterapp, waarmee ik mensen op afstand kan coachen in hun leefstijl en diabetesregulatie. Ik zie daar nu al hele mooie resultaten van. Mijn onderzoek richt zich specifiek op mensen met diabetes, maar staat los van de patiëntenpopulatie met chronische nierschade die ik normaal behandel.’
Inspirerende werkomgeving
In het diabetesteam van ZGT werken inmiddels zeven diabetesverpleegkundigen, elf medisch specialisten, waaronder Goos Laverman als hoogleraar diabetestechnologie, twee technisch geneeskundigen, één verpleegkundig specialist en één verpleegkundig specialist in opleiding. Dit in combinatie met veel aandacht voor wetenschappelijk onderzoek en optimalisatie van het gebruik van (diabetes)technologie, draagt bij aan de kwaliteit van zorg voor mensen met diabetes en creëert bovendien een inspirerende werkomgeving.
Meer informatie over de app Diameter
Dit artikel van Irene Seignette verscheen eerder op Diabetespro en is met toestemming doorgeplaatst.
